Emekli iken çalışmak aylığı artırır mı?
2016 yılında emekliliğe hak kazandığınız tarihten emekli aylığı bağlattığınız Ocak 2020 tarihine kadar olan dönemdeki çalışmalarınız emekli aylığınızı artırır. Emekli aylığınız, o dönemde çalıştığınız her 360 güne karşılık çalıştığınız dönemdeki prime esas kazancınızın yüzde 2’si oranında artar.
Emekli olduktan sonra SSK’lı (4/a) statüsünde çalışanlardan sosyal güvenlik destek primi ) SGDP) kesilir. Bu primler, adında belirtildiği gibi sosyal güvenlik sistemini desteklemek amacıyla kesilir. Emekli aylığına hiçbir katkısı olmaz. Dolayısıyla 2020 yılında emekli aylığı bağlattıktan sonraki çalışmalarınızın emekli aylığınızı artırıcı bir etkisi olmaz.
SGDP sadece kısa vadeli sigorta kolları bakımından güvence sağlar. Emekli olup 4/a statüsünde SGDP ödeyerek çalışanlar iş kazası ve meslek hastalığı risklerine karşı korunur. Emekli işçilerin yaşadıkları iş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla çalışma gücünde yüzde 10 ve daha fazla kayıp ortaya çıkarsa çalışma gücü kayıp oranına göre ayrıca sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Emekli işçinin iş kazası sonucu hayatını kaybetmesi halinde, eşi ve hak sahibi çocuklarına dul ve yetim aylığının yanı sıra iş kazasından kaynaklı ayrıca maaş bağlanır.
EMEKLİ İŞÇİ KIDEM TAZMİNATINI NASIL ALABİLİR?
Emekli çalışanım, yaşım 69. Bu işyerinde emekli olduktan sonra 11 yıldır çalışıyorum. Kendi isteğimle işten ayrılırsam kıdem tazminatımı nasıl alırım? (Mahir K.)
Şu anda çalışmakta olduğum şirkette emekli oldum ve hala çalışmaya devam ediyorum. Emekli olurken bütün haklarımı ve tazminatımı aldım. Emekli olduktan sonra aynı şirkette çalışmaya devam ettiğim işyerinde işveren iş akdime son verirse tekrar kıdem tazminatı alabilir miyim? (Şerif T.)
Emekli olurken kıdem tazminatını alarak aynı işyerinde veya başka bir işyerinde çalışmaya başlayanlar kıdem tazminatı bakımından diğer işçiler ile aynı kurallara tabi olurlar. Genel olarak kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alamazlar. İş sözleşmeleri işveren tarafından haklı bir sebep olmadan sona erdirilirse kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.
İşçi, haklı bir sebeple iş sözleşmesini sona erdirirse yine kıdem tazminatına hak kazanır. İşçi açısından en önemli haklı fesih sebebi ücretinin süresinde ödenmemesi veya eksik ödenmesidir. Ücreti en geç 20 gün içinde ödenmeyen işçi, ücretinin ödenmemesini gerekçe göstererek iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanır.
Yaptığı iş, sağlığı açısından tehlike oluşturan işçi de bunu teyit eden sağlık kurulu raporu alarak iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatı alır.
İHYADA PRİMLERİN TAMAMININ ÖDENMESİ GEREKİR Mİ?
54 yaşındayım. SSK girişi 1 Mayıs 1992’dir. SSK’da toplam 2.500 günüm bulunduğundan EYT’den emeklilik için yeterli olmadı. Askerliğimi 2000 yılında yedek subay olarak yaptım, 450 gün toplam kayıt var. 2004-2018 tarihleri arasında BAĞ-KUR kaydım var. Af kanunu ile prim günlerimi durdurdum. Son 7 yıl SSK’lı olarak kısmen çalıştım. Bu bilgiler ışığında nasıl emekli olabilirim? BAĞ-KUR primlerinin tamamını mı ödemek zorundayım? (Salih D.)
Geçmişte çıkartılan borç yapılandırma kanunlarıyla BAĞ-KUR prim borçlarını ödememiş olanlara süre tanındı. Bu süre içinde ödenmeyen prim borçları silinerek, prim günleri durduruldu. Bazı yapılandırma kanunları ile durdurulan prim günlerini ihya etmek isteyenler için ise ödeme kolaylığı sağlandı. Ancak, son yapılandırma kanununda prim günlerinin ihyasında ödeme kolaylığına yer verilmedi.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre durdurulan prim günlerini ihya etmek için cari asgari ücret üzerinden prim ödenmesi gerekiyor. Bir günlük prim için, günlük asgari ücretin yüzde 34,5’i oranında prim alınır. 2004 – 2018 yılları arasında 2.160 prim gününün durdurulduğunu varsayalım.
Mevcut asgari ücrete göre 1 günlük ihya bedeli 299,06 TL’dir. Buna göre, 2160 günü tekrar canlandırmak için 646 bin lira prim ödenmesi gerekir. Durdurulan prim günlerinin kısmi olarak ihya edilmesi mümkün değildir. Tamamının ödenmesi gerekir.
İlk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başladığınız için prim günleriniz normal emeklilik için yetersiz olmakla birlikte 3600 prim günüyle kısmi emeklilik hakkından yararlanabilirsiniz. Durdurulan BAĞ-KUR prim günlerini ihya etmeden, yedek subaylık ve 4/a (SSK) statüsündeki toplam prim günlerinizi 3600’e tamamladığınız takdirde 60 yaşında emekli aylığı bağlatabilirsiniz.
