İlk boykot haftasında kartlı harcamalarda ne yaşandı?
Türkiye’de son haftalarda CHP’nin boykot çağrısı ve etkileri yoğun bir şekilde tartışılıyor. Muhalefet, tüketim boykotunu demokratik bir tepki olarak nitelerken hükümet bunun ekonomiye zarar vermeye yönelik bir hareket olduğunu vurguluyor. Peki ilk olarak 2 Nisan’da uygulanan boykot ne kadar etkili oldu?
Anadolu Ajansı 3 Nisan tarihli haberinde 1 Nisan’da 14 milyar TL olan kartlı harcamaların 2 Nisan’da 28 milyar TL’ye yükseldiğini bildirdi. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine dayandırılan haberde söz konusu miktarın saat 00.00-17.00 aralığını kapsadığı bildirildi.
Türkiye’de kartlı harcamalara ilişkin veriler BKM ve Merkez Bankası (TCMB) tarafından ayrı ayrı açıklanıyor. BKM kamuya açık bir şekilde harcamaları aylık, TCMB ise haftalık bazda açıklıyor. BKM henüz nihai verileri açıklamadı ancak TCMB 2 Nisan boykotunun da yer aldığı haftaya ilişkin harcama verilerini yayımladı.
Son verilere bakıldığında 4 Nisan haftasında kartlı harcama tutarlarının bir önceki haftaya göre yüzde 24.1 düşerek 320.9 milyar liraya gerilediği görünüyor. İşlem adetlerinde de haftalık yüzde 14.7’lik bir gerileme kaydedilmiş. Tabii sadece bu iki veriden boykotun etkili olup olmadığı sonucuna varmak mümkün değil. Bunun en önemli nedenlerinden birisi ise tüketici davranışlarındaki ‘bayram’ etkisi. Türkiye’de geleneksel olarak vatandaşların harcamaları bayram öncesinde artış gösterip bayram haftasında düşüş eğiliminde oluyor.
Geçen sene Ramazan Bayramı 10-12 Nisan tarihlerindeydi. Bayram çarşamba-cuma günlerine denk gelmişti ve pazartesi salı da köprü yapılarak idari izin olarak ilan edilmişti.
TCMB’nin 2024 yılı Ramazan Bayramı haftasını içeren 12 Nisan tarihli haftalık verilerine göre ilgili dönemde işlem adedi yüzde 4 gerilerken, işlem tutarı ise yüzde 21 düşmüştü. Yani bu yıl işlem adedinde geçen yıla göre dikkat çekici bir düşüş yaşandı. Ancak toplam tutara bakıldığında düşüşler yakın bir seyir izledi.
İŞLEM BAŞINA HARCAMADA YÜZDE 11 DÜŞÜŞ
İşlem başına harcamalar geçen yıl bayram döneminde haftalık yüzde 18 gerilerken bu bayramda yüzde 11’lik düşüş yaşandı.
Aşağıdaki tabloda 2024 başından bu yana harcamaların seyri incelenebilir.
ONLINE HARCAMALARDA BAYRAM DÜŞÜŞÜ
Bayram döneminde yaşanan düşüşlerin önemli bir kısmı harcamalarda en yüksek paya sahip olan internet üzerinden yapılan alışverişlerde yaşandı. TCMB verilerine göre toplam kartlı harcamaların yüzde 26.8’ini oluşturan internet üzerinden yapılan harcamalar 4 Nisan haftasında bir önceki haftaya göre yüzde 36.3’lük düşüşle 86 milyar liraya geriledi.
Geçen yıl Ramazan bayramı haftasına baktığımızda internet üzerinden yapılan alışverişlerin haftalık yüzde 45.8 düştüğünü görüyoruz. Bunun en önemli nedenlerinden birisi lojistik. İnsanlar ya kendileri evde olmadıkları ya da kargo firmaları çalışmadıkları için bayram haftasında sipariş vermeme eğiliminde oluyor. Burada yapılan online harcamaların büyük bölümünü kuryelerle getirilen ürünler oluşturuyor.
GİYİM VE AKSESUAR ALIMLARINDA FARKLILIK
4 Nisan haftasında kartla yapılan giyim ve aksesuar harcamaları yüzde 26.3, market alışverişi harcamaları yüzde 18 düşerken yemek harcamaları yüzde 22.4 yükseldi. Geçen yılın bayram haftasına bakıldığında benzer düşüşler ve çıkışlar görülürken en önemli fark giyim ve aksesuarda yaşandı. Geçen yıl Ramazan bayramı haftasında söz konusu harcamalarda yüzde 23.5’lik artış yaşanmıştı.
Sektörlere göre kartlı harcamalardaki değişimler (%):
Bu yıl 4 Nisan haftasında 4 haftalık ortalamanın yıllık değişimine bakıldığında yüzde 36.5 ile 2021’den bu yana en düşük artış yaşandı. Tabii bu hesapta geçen yılın bayram haftasının henüz tarih olarak hesaba dahil olmadığını belirtmek gerekiyor.
Sonuç olarak yukarıdaki verilerden boykotun bir etkisi olup olmadığına dair farklı görüşler ortaya atılabilir. Ancak yayımlanan tek bir haftalık verinin nihai bir sonuca varmak için yeterli olmadığını söylemek yanlış olmaz. Kamuya tatilin uzamasının son hafta açıklanması, ülkenin genel ekonomik durumu, tüketicinin güven seviyesi, enflasyona dair beklentiler ve daha bir çok farklı parametrenin satın alma kararlarını etkilediğini unutmamak gerekiyor.
